Stel, je weet niets van Ecuador. Geen verwijt, je hoort er ook zo weinig over, behalve wanneer de aarde zich omwoelt, een vulkaan zich uitleeft, of de crisis haar lelijkste kant toont.
Jouw nieuwsgierigheid trekt je naar de bibliotheek, zoekt Ecuador en botst op de Belgisch-Franse surrealistische schrijver, dichter en schilder Henri Michaux (Namen, 1899 – Parijs, 1984). Hij bezoekt Ecuador in 1928-1929 samen met zijn vriend – Ecuadoraanse dichter, Alfredo Gangotena, en schrijft er zijn relaas over. Het maakt hem beroemd in de literaire kringen en nog steeds wordt hij geapprecieerd in dat soms wat aparte wereldje tussen de plooien, echter niet door iedereen. Hij verspreidt een ongunstig en wat aanstootgevend beeld van het land en de Ecuadoranen vinden het denigrerend. Europeanen denken dit ondoorgrondelijke land en bevolking te kennen via dit boek.
Bijna honderd jaar geleden dus, een van de tragische tijden voor Ecuador. Crisis. Wanneer is het eens geen crisis?
In de jaren 20 van de vorige eeuw krijgt de cacao sector het zwaar te verduren. De werkende wereld komt in opstand en wordt stevig gestraft met honderden doden als balans. Een pittige tijd van hervormingen en revoluties volgt.
Ecuadoraanse schrijfster Rocío Durán-Barba woont anno 2020 nog steeds in Parijs. Ze leest ´Ecuador´ en schrijft ´Ecuador, el velo se levanta´ (Ecuador, de sluier wordt opgeheven). Ze brengt Henri Michaux weer tot leven…om hem literair te vermoorden. Hij had immers haar volledige land vermoord nog vooraleer hij er iets van begreep. ´Asesinó todo un país antes de entenderlo´ (p.354).
M´n beste buurman in de Lage Landen. Een tikkeltje verloren lopend tijdens je passionele leven. Had je je kunnen inbeelden dat je in de jungle van Ecuador een lichtje kon laten schijnen, dat je in Zuidamerikaanse gedichten zou vereerd worden, dat ik hier een heuse kanjer van een biografie over jouw leven en werk in het Spaans zou aantreffen, dat je de computer case van een collega op het werk zou sieren…. Ik ontmoet je hier overal aan de andere kant van de oceaan, het doet deugd en dat wilde ik je toch even vertellen.
Je eerste spontane opduiken gebeurde in 2006, toen ik zelf wat verloren liep. Een Mexicaanse jongen sprak me meteen vriendelijk toe in de Ecuadoraanse jungle. Hij gaf me een schrift, met jouw schilderij, met sterretjes en de oceaan. Noche Estrellada, Starry Night, Le Nuit Étoilée, gemaakt in 1888.
Veertien jaar later vergezelt het me nog steeds. Natuurlijk is het volgeschreven, maar de kaft staat me hier nog steeds toe te lachen.
De schoen in miniatuur die ik ergens oppikte, lijkt sterk op degene die jij schilderde. Zelfs mijn eigen schoenen lijken uit jouw schilderij te zijn gestapt.
In het artikel ´Leidse Lakenhal´ lees ik: Via de schoenen met veters ziet men in Parijs Vincent´s palet lichter en feller worden.´
Toen ik in de bibliotheek van de Universiteit van Antwerpen werkte, heb ik artikelen over jou gered. Ze zaten verlaten vergeeld in een boek. Geen idee wie ze daar had laten verdwalen, maar zelfs deze heb ik mee naar Ecuador gesmokkeld en zorgvuldig bewaard.
Ik las dat je heel lang onbekend was en ze vragen zich in een van die artikelen af of een effort van een aantal herontdekkers jou het latere immense succes hebben laten toekomen.
Vorige week was ik zo gelukkig na een uurtje praten met een Lojaanse kok-dichter en ik schreef in mijn dagboek: hier kan geen dollar iets aan mijn rijkdom toevoegen en zie wat ik nu lees in een van die artikelen, een citaat van jou: ´Mijn insziens ben ik dikwijls schatrijk, niet in geld, doch rijk daarom, omdat ik mijn werk gevonden heb, iets heb waar ik met hart en ziel voor leef en dat bezieling en betekenis aan het leven geeft´. (artikel: Verzamelde brieven van Vincent van Gogh)
Jouw wens was dat alle mensen zich kunstwerken moesten kunnen aanschaffen, ´die lessen voor hen waren´. Zelfs op facebook kom ik een gelijkaardige uitspraak tegen: ´From the people for the people. Van Gogh wanted to produce drawings that appealed to the lower classes, and that they could afford. He wanted to offer comfort with his art´.
Jouw liefde voor de natuur en de mijne lijken veel gemeen te hebben. ´If you truly love nature, you will find beauty everywhere´.
M´n Poolse studente Spaans blijkt een artiest te zijn. Ze maakte zo´n driehonderd schilderijen die nog verborgen liggen. Deze week bezocht ik haar. Jij bent haar inspiratie. Volgende week ga ik bij haar in de leer.
En wat met die passie van jou voor werken…. man, man, je zou wat graag hier in Ecuador verloren hebben gelopen.
Van een plattelandsjongen tot een universeel man die honderddertig jaar na je dood nog dagelijks over de lippen reist van Ecuadoraanse indianen tot Chileense schrijvers en Cubaanse dichters en zovelen meer. Jij en jouw kunst laten niemand onberoerd. Knap gedaan m´n beste buurman.
CONTEXTO 